پژوهشی جامعه‌شناختی درباره تأثیر دینی‌بودن و نوع مذهب برمشارکت سیاسی در ایران : یک تحلیل کلان‌نگر

مقاله پیش‌رو بخشی از یک پژوهش ملی و معطوف به مسأله تأثیر میزان دینی‌بودن و نوع مذهب برمیزان مشارکت سیاسی در ایران است که از طریق یک تحقیق مقایسه‌ای درون‌کشوری با واحد تحلیل شهرستان ودر یک مقطع زمانی ۱۶ ساله صورت پذیرفته است.مدعای کلی ما آن بود که میزان دینی‌بودن شهرستان‌ها بر میزان مشارکت سیاسی آنها تأثیر مثبت و معناداری می‌گذارد؛ اما با توجه به تفاوت‌های مذهبی در ایران (از حیث موقعیت نهادی، آموزه‌های مذهبی و ظرفیت سازمانی مذاهب مختلف) چنین فرضیه‌سازی کردیم که تأثیر میزان دینی‌بودن در میزان مشارکت سیاسی برای شهرستان‌های شیعه‌نشین (مذهب مسلط و غالب) مثبت و برای شهرستان‌های سنی‌نشین (مذهب اقلیت) معکوس می‌باشد. یافته‌های این تحقیق نشان داد که میانگین میزان مشارکت در شهرستان‌های شیعه‌نشین و سنی‌نشین در مقطع مورد بررسی، تفاوت معناداری با یکدیگر داشته‌اند. اما برخلاف انتظار نظری و فرضیه تحقیق، ضرایب استاندارد رگرسیونی سازة دینی‌بودن و مشارکت سیاسی برای هر دو دسته شهرستان‌های شیعه‌نشین و سنی‌نشین، هم‌جهت و بلحاظ شدت قریب به یکدیگر محاسبه شده‌اند. حاصل آن‌که می‌توانیم در بررسی ارتباط میان دینی‌بودن و مشارکت سیاسی، عامل نوع مذهب را کنار بگذاریم و ارتباط میان این‌دو را به‌طور کلی و صرف‌نظر از تنوع مذهبی بسنجیم.